Μητέρες και γιοί

Στην αγάπη χρόνος δεν υπάρχει. Συναίσθημα πρωταρχικό και πανίσχυρο, ενστικτώδικο. Η προσφορά ή η απουσία της, η διεκδίκηση και η έκφρασή της ήταν πάντα παρούσα με έμμεσο ή άμεσο τρόπο σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής των ανθρώπων. Αγάπη άνευ όρων και ανιδιοτελής, αγάπη συγκρατημένη ή ανεξέλεγκτη, αγάπη ιδανική ή θανατηφόρα, κάθε κοινωνία την προσδιόρισε και την εξέφρασε ανάλογα με τις κυρίαρχες ιδεολογίες και τους συμβολισμούς της. Μια αγάπη, όμως, διαπερνά με τον ίδιο τρόπο το Χρόνο. Η μητρική αγάπη

Χιλιάδες χρόνια τώρα τίποτε δεν έχει αλλάξει στην πιο δυνατή, την πιο τρυφερή, την πιο σίγουρη, σωτήρια και παρηγορητική αγκαλιά του κόσμου

Πριν καθήσει στο κρεβάτι της ψυχανάλυσης, η μητρική αγάπη υπήρχε μόνο στην ιδανική και άδολη εκδοχή της. Ζωοδότρα και τρυφερή, εξασφάλιζε την προστασία και τη φροντίδα. Ήταν και είναι η απόλυτη και “κραταιή ως θάνατος” αγάπη

Κουροτρόφος ήταν το επίθετο των θεών που προστάτευαν μητέρες και παιδιά, κυρίως νεογέννητα. Κουροτρόφος ήταν αυτός ή αυτή που ανέθρεφε αγόρια. Κουροτρόφος ήταν η καλή τροφός-μητέρα. Κουροτρόφος ήταν η Μητέρα Θεά, η Μεγάλη Μητέρα

Κουροτρόφος είναι και η αρχετυπική μητρική φιγούρα, η Παναγία, η μητέρα του Θεού. Στο πανάρχαιο πρότυπο της βρεφοκρατούσας μάνας έδωσε εκτός από λατρευτικό και θεολογικό περιεχόμενο. Ανάλογα με τον τρόπο που κρατούσε το παιδί της έπαιρνε διάφορα ονόματα, Ελεούσα, Οδηγήτρια, Γλυκοφιλούσα, Καρδιώτισσα, Γαλακτροτροφούσα, του Πάθους, Θρηνούσα.

Συμβολίζει, όπως άλλωστε όλες οι μητέρες αυτής της ιστορίας, την αναγέννηση, τη συνέχεια της ζωής, τη νίκη του θανάτου και γίνεται η μαρτυρία της ενσάρκωσης του θείου.

Σε μια τέχνη καθόλου αφηγηματική, που δεν υπάρχει χώρος για τα εγκόσμια, μόνο για σύμβολα υπερβατικά, οι εικόνες της Μαρίας με το παιδί της συχνά γλιστρούν από την αυστηρότητα και την αφαίρεση και εκπέμπουν μια αναπάντεχη τρυφερότητα,

λειτουργώντας πειστικά ως γέφυρα μεταξύ Θεού και ανθρώπου

Μητέρα ήταν και η Ίσις, η θεά από την Αίγυπτο που έφτασε στον ελλαδικό χώρο τα ελληνιστικά χρόνια κατακτώντας στη συνέχεια ολόκληρο το ρωμαϊκό κόσμο. Πιστή στις επιταγές του συγκριτισμού ταυτίστηκε με πολλές εγχώριες θεές, αλλά κυρίως με τη Δήμητρα, οπότε συνδέθηκε με τη Μητέρα Γη. Ο μύθος τη θέλει αφοσιωμένη σύζυγο, προστάτιδα της οικογένειας, ικανή μάγισσα και προστατευτική μάνα. Προστάτευσε με επιτυχία τον γιό της Ώρο από τον Σεθ, το σατανικό θείο και δολοφόνο του πατέρα του Όσιρι.

Μια άλλη θεά, η Κυβέλη, με καταγωγή από τη Φρυγία απέκτησε σημαντική θέση στο ελληνικό πάνθεον από τότε που ταυτίστηκε με την πολύ παλιά ελληνική θεότητα, τη Μεγάλη Μητέρα. Σε αυτό το ταξίδι από την Ανατολή στη Δύση ήρθε και αναζήτησε εγχώριες θεές ανάλογου χαρακτήρα και προτιμήσεων, όπως η Ρέα, η Γη και η Δήμητρα. Και πήρε διάφορα ονόματα, όπως Μεγάλη Μητέρα, Μητέρα των Θεών, Ρέα. Δεν είναι λίγες οι φορές, όμως, που ταυτίζεται και με την Αφροδίτη.

Τα σύμβολά της, το λιοντάρι και το τύμπανο που συνόδευε τους οργιαστικούς χορούς των τελετών της, φανερώνουν μικρασιατικής προέλευσης λατρευτικές πρακτικές. Στα δικά μας μέρη, όμως, κυριάρχησε το χαρακτηριστικό της μητρότητας και της κοσμικής αρμονίας

Μητέρα των Θεών την ονομάζει ο Πίνδαρος. Είναι η Μεγάλη Μητέρα, η Ορεία Μητέρα των βουνών και της άγριας φύσης. Σα θεά της γονιμότητας που ήταν, αγαπούσε τα παιδιά και φρόντιζε για τους καθαρμούς των άρρωστων βρεφών. Για αυτό φαίνεται ότι δεν έχει δικά της – εκτός ίσως από τους Κορύβαντες – γιατί παιδιά της ήταν όλα

Ιδιαίτερη είναι η σχέση της με τον Άττη. Μια από τις εκδοχές του παράξενου αυτού μύθου λέει ότι από την Άγδιστη, ένα πλάσμα ερμαφρόδιτο που το ταυτίζουν με την Κυβέλη, οι θεοί έκοψαν τα ανδρικά γεννητικά όργανα. Από αυτά φύτρωσε μια αμυγδαλιά που από τους καρπούς της έμεινε έγκυος η Νύμφη του Σαγγάριου ποταμού και γέννησε τον Άττη. Με έναν τρόπο ήταν γιος της.

Ο Άττης μεγάλωσε και έγινε ένας πανέμορφος νέος που ζούσε ευτυχισμένος στις εξοχές. Η Κυβέλη μόλις τον είδε θέλησε αμέσως να τον κάνει ακόλουθό της. Έτσι και έγινε, αλλά μόλις ο Άττης ερωτέυτηκε μια Νύμφη, η θέα θύμωσε και από τη ζήλεια της τον έκανε να τρελαθεί, να αυτοενουχιστεί και τέλος να πεθάνει. Ύστερα, μετανιωμένη, αυτό που κατάφερε ήταν το σώμα του ποτέ να μην φθαρεί και η λατρεία του να συνδυάζεται με τη δική της.

Λίγο έξω από την αρχαία Αμφίπολη, στη θέση “Κούκλες” έχουν βρεθεί ήδη από τον προηγούμενο αιώνα άφθονα ειδώλια της Κυβέλης και του Άττη, όπως και ένα ιερό δικό του μέσα στην πόλη. Αυτός ο Άττης της Αμφίπολης είναι ένας νεαρός βοσκός, συχνά παιδί, που κάθεται σε έναν βράχο και παίζει τον αυλό του. Φαίνεται πως οι Αμφιπολίτες πολύ αγάπησαν αυτόν τον νεαρό ποιμένα με την ανατολίτικη καταγωγή και μαζί του τη Μεγάλη Μητέρα. Με τη λατρεία τους γιόρταζαν την αναγέννηση της γης.

Μια θεά, χωρίς μητέρα, αν συμφωνήσουμε με τον Ησίοδο, η Αφροδίτη γεννήθηκε από το σπέρμα του Ουρανού και αναδύθηκε από τον αφρό της θάλασσας. Για τους αμέτρητους επεισοδιακούς έρωτές της με θεούς και ανθρώπους και τους καρπούς τους λατρεύτηκε και σα θεά της γονιμότητας. Ο έρωτας γεννά ζωή.

Καρπός της ένωσής της με τον Ερμή, ήταν ο Ερμαφρόδιτος. Όμορφος νέος, θεϊκός, στάθηκε σε μια λίμνη να ξεκουραστεί και μια Νύμφη, η Σαλμακίδα τον είδε και τον ερωτεύθηκε κεραυνοβόλα. Ο νέος απέκρουε με επιμονή τις προτάσεις της, αλλά αυτή, με τη βοήθεια που ζήτησε από τους θεούς, κόλλησε το σώμα της επάνω του και κυριολεκτικά τα δύο σώματα έγιναν ένα, με διπλή φύση… Η μητέρα του δεν ήταν εκεί για να τον βοηθήσει.

Ένα πολύ δύσμορφο παιδί έκανε η Αφροδίτη και αυτό ήταν ο Πρίαπος. Την ώρα που γεννούσε η πάντα ζηλόφθονη Ήρα ακούμπησε το χέρι στην κοιλιά της. Ζήλεψε την ένωση της θεάς με το Διόνυσο ή και τον Άδωνη. Το παιδί με τη μεγάλη γλώσσα και κοιλιά και με γεννητικό όργανο μεγαλύτερο από όλο του το σώμα, η Αφροδίτη το εγκατέλειψε γιατί αισθανόταν ντροπή. Ο Πρίαπος από τη φύση του είναι θεός της γονιμότητας και πολύ αποτελεσματικός στην καταπολέμηση της στειρότητας

Έξω από τα μητρικά πρότυπα είναι και η σχέση της Αφροδίτης με το πιο γνωστό από τα παιδιά της, τον Έρωτα.

Πριν αυτός τελικά αρχίσει να τη συνοδεύει σαν μικρό παιδί πάνω στον ώμο της, χαριτωμένος και παιχνιδιάρης αναστατώνοντας ερωτικά τις ζωές θνητών και αθανάτων ταλαιπωρήθηκε πολύ από τη μητέρα του, καθώς αυτή ζήλεψε τρελά την πανέμορφη Ψυχή, που ερωτεύτηκε το γιο της.

Τελικά, κάθε μάνα έχει το δικό της μοναδικό τρόπο να αγκαλιάζει

αλλά η εικόνα μιας μητέρας που θηλάζει με στοργή το παιδί της είναι η ίδια σε όλους τους τόπους και όλες τις εποχές