Τόσο μακρινά, πόσο κοντά

Μπορούμε να διαβάσουμε το παρελθόν με έναν διαφορετικό, λιγότερο επίσημο τρόπο; Μπορούμε να το απαλλάξουμε από την “ιερότητα” που το περιβάλαμε και να πορευτούμε για λίγο πλάι του με οδηγό τα υλικά κατάλοιπα που μας άφησαν γενναιόδωρα, όσοι έζησαν πριν από μας; Να αναζητήσουμε στα “αντικείμενα – μνημεία” τα κοινά και ανθρώπινα και να ανασύρουμε ιδέες, γνώσεις και συναισθήματα που πηγάζουν από το ατομικό ή συλλογικό φαντασιακό;…

οικογένεια
Μία ολόκληρη οικογένεια, γονείς, παιδιά, παππούς, γιαγιά βρίσκεται κάτω από το δάπεδο ενός σπιτιού. Δεν είναι παρατημένοι τυχαία στο χώμα. Είναι όλοι μαζί μαζεμένοι στο μικρό σπιτάκι τους με το μεγάλο φούρνο. Είναι από πηλό και αποτελούν προσφορά για την καλή τύχη της οικογένειας που εγκαινίασε από πάνω το καινούργιο της νοικοκυριό.

πόλεμος
“…Ο ίδιος γέννησε απ᾽ το κεφάλι του την αστραπόματη Αθηνά,
δεινή να ξεσηκώνει το θόρυβο της μάχης, στρατοδηγήτρια, αδάμαστη,
δέσποινα, που της αρέσουν οι κραυγές, οι πόλεμοι κι οι μάχες….”
Ησίοδος, Θεογονία, 924-926

φίλοι
Μπορεί οι δύο Θεόδωροι να ήταν ένα πρόσωπο, στη συνείδηση των πιστών, όμως, από πολύ παλιά έκαναν μια ανίκητη δυάδα με θείο σκοπό. Στις τοιχογραφίες και τις φορητές εικόνες των ναών τους συναντούμε πάνω στα άλογά τους, ντυμένους με στρατιωτικές στολές και αγκαλιασμένους σαν να είναι δυο αδερφικοί φίλοι

απόγνωση
Οι άωροι νεκροί βαραίνουν το σπίτι και την πόλη. Δεινή η συμφορά των γονιών που θάβουν τα παιδιά τους. Διαταράσσεται η φυσική πορεία των πραγμάτων.

Επιτάφιος θρήνος
“Γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου, καρδούλα της καρδιάς μου
πουλάκι της φτωχειάς αυλής, ανθέ της ερημιάς μου,
Πώς κλείσαν τα ματάκια σου και δε θωρείς που κλαίω
και δε σαλεύεις, δε γροικάς τα που πικρά σου λέω; ”
Γιάννης Ρίτσος, Επιτάφιος, Ι, 1-2

Μνήμα-μνήμη
Ο Φίλεργος, γλύπτης θαυμάσιος από την Αθήνα έφτιαξε με γνώση και ευαισθησία μια επιτύμβια στήλη στο Ακραίφνιο της Βοιωτίας. Την παραγγελία έδωσε ο Πύριχος, για ένα όμορφο μνήμα στο δρόμο προς τη Θήβα σε ανταμοιβή της παλιάς φιλίας και αγάπης προς τον Μνησίθεο

ανίκητος έρωτας
Ο Έρωτας και η Ψυχή έζησαν την πιο συγκλονιστική ιστορία αγάπης. Αντιμετώπισαν δοκιμασίες και ζήλιες και τα εμπόδια που τους έβαζαν θεοί, άνθρωποι και δαίμονες. Και νίκησαν. Την ιστορία τους διηγήθηκε ο Απουλήιος στις Μεταμορφώσεις του. Αργότερα, ο Σαίξπηρ μας μίλησε για μια παρόμοια ιστορία αγάπης με εμπόδια, που δεν είχε καλό τέλος.

πόθος
Σε αντίθεση με τον Έρωτα, ένας άλλος γιος της Αφροδίτης που δεν τον χαρακτήριζε το μέτρο, ο Πόθος, δεν μπόρεσε ποτέ να καταφέρει και να γίνει συνοδός της αυστηρής μητέρας του, όπως ο αδερφός του

ρομαντικός έρωτας
“Ἐφανερῶσαν το κ’ οἱ δυὸ πὼς εἶναι ἐκεῖ σωσμένοι
κι ἀπόκει στέκου σὰ βουβοὶ κ’ ἡ γλώσσα τως σωπαίνει.
Ἤτρεμ’ ἐκείνη σ’ μιὰ μεριὰ κ’ ἐκεῖνος εἰς τὴν ἄλλη
κι ὁ γεῖς τὸν ἄλλο ἐνίμενε τὴν ἐμιλιὰ νὰ βγάλη˙ ”
Βιτσέντζος Κορνάρος, Ερωτόκριτος

αίνιγμα
Ποιο πλάσμα στέκεται το πρωί στα τέσσερα πόδια, το μεσημέρι στα δύο και το βράδυ στα τρία; Ένας μόνο απάντησε το αίνιγμα και ήταν η αρχή για την τραγωδία της αμαρτίας

Έστιν, ουν, τραγωδία
Χορός, μάσκες, λόγος και ένα κοινό συγκινησακά φορτισμένο. Η αρχαία τραγωδία ήταν μια κρατική γιορτή και οι πολίτες έπαιζαν το ρόλο τους, διαγωνιζόμενοι ή μη, σε αυτό το συμμετοχικό θεσμό της πολιτικής επανάστασης που λεγόταν δημοκρατία. Μέσα στο θέατρο η πόλη παρουσιαζόταν στον εαυτό της.

συμπόσιο
“Αλήθεια, Απολλόδωρε, ζητούσα τελευταία να σε βρω. Ήθελα να μάθω λεπτομέρειες για τη συγκέντρωση του Αγάθωνα και του Σωκράτη και του Αλκιβιάδη και των άλλων, που έλαβαν μέρος στο δείπνο τότε, για τις ομιλίες περί έρωτος”
Πλάτωνος, Συμπόσιο 6b-12b

στον δικό τους κόσμο
Στο νεκρικό συμπόσιο που με φροντίδα χαράχτηκε πάνω σε μάρμαρο μια τελευταία εικόνα ιδανικής οικογενειακής ζωής απαθανατίζεται. Ο νεκρός άνδρας σοβαρός κοιτά από το ανάκλιντρο τη σύζυγό του που κάθεται στητή απέναντί του. Μπροστά του ένα τραπεζάκι με εδέσματα. Στο ίδιο μάρμαρο, αλλά στον δικό τους κόσμο ένα κορίτσι κοιτά αποφασιστικά και με νόημα το μικρό αγόρι απέναντί του. Είναι έτοιμο να δώσει το σύνθημα να ορμήσουν στον κόσμο των ζωντανών.

κατάρες
Μέσα σε τάφους ανήσυχων νεκρών, πάνω σε μολύβδινες πινακίδες, χαράζουν λόγια μαγικά και οδηγούν το μένος των καταχθόνιων δυνάμεων στον προσωπικό εχθρό, τον αντίζηλο, την άπιστη ερωμένη

Η κυρία του σπιτιού
“Της δίδαξα ότι ακόμηκαι στις ευνομούμενες πόλεις οι πολίτες πιστεύουν πως δεν είναι αρκετό να έχουν μονάχα καλούς νόμους, αλλά πρέπει να έχουν και καλούς νομοφύλακες, που επιβλέπουν αυτόν που εφαρμόζει τους νόμους και τον επαινούν, ενώ αν κάποιος τους παραβιάζει, τπν τιμωρούν. Συμβούλευα, λοιπόν, τη γυναίκα μουνα είναι νομοφύλακας στα οικογενειακά ζητήματα”.
Ξενοφών, Οικονομικός

Παιχνίδια για μικρούς
Σέρνει το αλογάκι του με μανία παντού. Μέσα στο απίτι, στην αυλή, στη βόλτα με τον οικέτη.

Δεν το αποχωρίζεται ποτέ, παρά μόνο για να καβαλήσει την αγαπημένη του χήνα…

… ή να αρπάξει την όμορφη κούκλα της μεγάλης του αδερφής

και μεγάλους
Με τι χάρη και άνεση ρίχνει τα κότσια! Συγκέντρωσε τους περισσότερους βαθμούς και νίκησε τις φίλες της.

Τώρα θα την κουβαλήσει στους ώμους της, μέχρι την άκρη του δρόμου, η πρώτη χαμένη. Θα της κάνει την χάρη και δεν θα της κλείσει τα μάτια στη διαδρομή…

υποδοχή
Δώσε το δεξί σου χέρι να υποδεχτείς τον επισκέπτη σου, να τον δεξιωθείς, να τον τιμήσεις. Να δείξεις ότι τον εμπιστεύεσαι και τον τιμάς

αποχαιρετισμός
Ένωσε το δεξί σου χέρι με αυτό του πατέρα σου που τον αφήνεις πίσω. Αποχαιρέτησέ τον για τελευταία φορά

όπως ο Αμύντας δεν αφήνει το χέρι του γιου του, να του θυμίζει ότι θα ενωθούν και πάλι στην άλλη ζωή. Έτσι θα είναι για πάντα μαζί.

εμπιστοσύνη
Οι Ρωμαίοι έδωσαν και μια άλλη διάσταση στη δεξιά χειραψία ή αλλιώς δεξίωση. Βεβαίωναν την εμπιστοσύνη και επισημοποιούσαν τον όρκο. Ακόμη σε αγάλματα, νομίσματα και δαχτυλίδια τα ανδρόγυνα ενώνοντας τα δεξιά τους χέρια δήλωναν την εμπιστοσύνη, την αρμονία, την ομόνοια και τον αιώνιο δεσμό

σύμβολο
Φορέας πραγματικών και συμβολικών ιστοριών, φύλακας του φυσικού και του υπερβατικού χώρου, κάθε κλειδί κουβαλά και ξεκλειδώνει πολλές ιστορίες, ατομικές και συλλογικές. Αυτές οι ιστορίες έχουν να κάνουν κυρίως με αυτόν ή αυτή που το κρατάει και καθορίζει πότε και σε ποιον θα τις αφηγηθεί.